هدف این پژوهش، طراحی و تبین الگوی نوین حسابرسی عملیاتی در ارتقای قضاوت حسابرسان و کیفیت کنترل داخلی در شرکت های بورس اوراق بهادار تهران با بهره برداری از رو رویکرد فراترکیب می باشد . در این پژوهش با استفاده از رویکرد فراترکیب، ابتدا از طریق بانک های اطلاعات و مراجع پژوهشی زیر اقدام به استخراج پژوهش های مشابه در رابطه با موضوع پژوهش گردید؛ تعدادی پژوهش های معتبر و قابل اتکا در بازه زمانی 2015 تا 2023 و 1393 تا 1402 طبق پروتکل و فرآیند ارزیابی فراترکیب مشخص شدند. به عبارت دیگر به منظور یافتن مقاله ها و پژوهش های مشابه و با استفاده از پایگاه ها و مراجع پژوهشی فوق، اقدام به شناسایی پژوهش های مرتبط با هدف پژوهش شد.نتایج این پژوهش نشان داد که حمایت از فعالیت های خرد و کلان ، منشور اخلاقی و رفتار حرفه ای ، تطبیق قوانین و مقررات، نظام راهبری شرکتی ، مقایسه بودجه با عملکرد ، اهداف راهبردی و برنامه های عملیاتی ، اندازه موسسه ، فردگرایی حسابرس ، محافظه کاری حسابرس ، درستکاری حسابرس ، پاسخگویی حسابرس ، ماهیت ساختار کنترل داخلی ، حق الزحمه حسابرس ، بد بینی حسابرس، بیش اطمینانی حسابرس ، خوش بینی حسابرس ، محافظه کاری و ویژگی های شخصی حسابرس جزو مهم ترین مولفه های این الگو می باشند.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

وظیفه حسابرسان به عنوان شاغلین یک حرفه تخصصی، اظهارنظر درباره صورتهای مالی است، که این امر مستلزم بیطرفی حسابرس در قضاوت می باشد. از طرفی، هویت های مهم و مجزایی در محیط حسابرسی هستند که تأثیرات متفاوتی بر قضاوت حسابرس مستقل دارند که یکی از این هویت ها، هویت حرفه ای می باشد که باعث تقویت بیطرفی حسابرسان می-شود. از این رو هدف اصلی این پژوهش، طراحی الگوی هویت در قضاوت حسابرسی از طریق روش آمیخته اکتشافی است. رویکرد بخش کیفی، مبتنی بر نظریه داده بنیاد است. ابزار گردآوری اطلاعات، مصاحبه نیمه ساخت یافته با 16 نفر از شرکای مؤسسات حسابرسی، مدیران جامعه حسابداران رسمی ایران و مدیران سازمان بورس و اوراق بهادار که با روش نمونه گیری گلوله برفی انتخاب شدند و روش تجزیه و تحلیل اطلاعات تحلیل محتوا بود. مقوله محوری هویت در قضاوت حسابرسی است که در چهار بعد ویژگی های فردی، دانش، مهارت و تجربه و ویژگی های مؤسسه حسابرسی، تحلیل و با توجه به شرایط علّی، شرایط زمینه ای، شرایط میانجی، راهبردها و پیامدها تدوین و مدل نهایی ارائه شد. در بخش کمّی، فرضیه های تحقیق تدوین و برای آزمون آنها پرسشنامه ای طراحی و اطلاعات توسط 194 نفر از حسابرسانی که در بخش کیفی مشارکت نداشتند، گردآوری و آزمون فرضیه ها با روش معادلات ساختاری و با استفاده از نرم افزار PLS صورت پذیرفت. نتایج مرحله کمّی نشان داد که شرایط محیطی بر هویت در قضاوت حسابرسی و برجستگی و قدرت هویت حرفه-ای تاثیرگذار است. همچنین هویت در قضاوت حسابرسی بر برجستگی و قدرت هویت حرفه ای تأثیرگذار است. در نهایت، برجستگی و قدرت هویت حرفه ای بر ارتقای سطح کیفی حسابرسی و پیامدهای کلان و ملی در حوزه حسابرسی تأثیرگذار می باشد.

رفتارگرایان از دیرباز اثر تجربه را بر تصمیم بویژه در رشته های بسیار تخصصی نظیر حسابرسی، مورد توجه قرار داده اند. این مقاله، اثر تجربه را در سطوح مختلف پیچیدگی کار بررسی می کند و بر اساس مدل تصمیم گیری سیمون نشان می دهد هر چه وظایف و کار حسابرسی پیچیده تر شود، اهمیت و اثر تجربه بیشتر نمایان می شود. این مقاله با توجه به این مدل، به بررسی وظایف ساختار یافته، نیمه ساختار یافته و ساختار نیافته می پردازد و افراد تحت مطالعه را به دو گروه "باتجربه" (حسابداران رسمی شاغل در سازمان حسابرسی) و "کم تجربه" (سطوح سازمانی پایین تر و حسابرسان کم تجربه شاغل در سازمان حسابرسی) تقسیم می کند. برای تعیین پیچیدگی و تعیین وظایف ساختار یافته، نیمه ساختار یافته و ساختار نیافته و تجربه موردنیاز جهت قضاوت برای ارزیابی این وظایف، یک مطالعه جداگانه که با شرکت 46 شریک و مدیر حسابرسی انجام شده است، مبنا قرار گرفته است. نتایج، نشان گر این واقعیت است که تفاوت معناداری بین تصمیم گیری گروه های مورد آزمایش وجود دارد و حسابرسان کم تجربه خصوصا در مورد وظایف ساختار نیافته جانشین های مطمئنی برای حسابرسان محسوب نمی شوند.

فشار ناشی از تحریم های بین المللی و ضعف مدیریت بحران، در سال های اخیر گریبانگیر اقتصاد ایران بوده است. در این شرایط صاحبکاران توقع شریک شدن حسابرسان در درد اقتصادی و دریافت تخفیف در حق الزحمه حسابرسی را دارند. هدف این پژوهش، بررسی تأثیر تخفیف حق الزحمه حسابرسی بر احتمال تقلب مدیران صاحبکار و افشا تحریف های بااهمیت توسط حسابرسان و همچنین بررسی اثر تعدیل گری عقد قرارداد با موسسات حسابرسی دارای کیفیت بر این روابط است. داده های به کار گرفته شده، شامل 130 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، طی سال های 1394 تا 1399 است. برای تجزیه تحلیل داده ها و آزمون فرضیه ها از مدل رگرسیون لجستیک بر مبنای داده های تابلویی استفاده شده است. نتایج حاصل از آزمون فرضیه های پژوهش نشان می دهد تخفیف حق-الزحمه حسابرسی تاثیر منفی (و مثبت) بر افشا تحریف های بااهمیت توسط حسابرسان (و احتمال تقلب مدیران صاحبکار) دارد، همچنین نتایج نشان دهنده رابطه بین بکارگیری موسسات حسابرسی دارای کیفیت با افشا تحریف های بااهمیت توسط حسابرسان و احتمال تقلب مدیران صاحبکار و نیز تایید تاثیر تعدیلی این متغیر بر رابطه تخفیف حق الزحمه حسابرسی بر افشا تحریف های بااهمیت توسط حسابرسان و احتمال تقلب مدیران صاحبکار می باشد. آزمون های اضافی نشان می دهد الزام جامعه حسابداران رسمی نسبت به تعدیل افزایشی حداقل 70 درصدی حق الزحمه حسابرسی در سال 1400 نسبت به سال گذشته، نتایج را برجسته تر می کند.

قضاوت حرفه ای، گوهر اصلی حسابرسی است. ارزشی که با حسابرسی صورتهای مالی ایجاد شود ناشی از قضاوت حسابرس و درکل ناشی از مجموعه قضاوتهای حرفه ای است که در چارچوب استانداردهای حسابداری و حسابرسی انجام می شود. هدف از این تحقیق شناسایی عوامل موثر بر ویژگیهای روانشناختی حسابرسان در قضاوت حسابرسی بود. این پژوهش در چارچوب رویکرد کیفی و با به کارگیری روش تحقیق داده بنیاد انجام گرفته است. ابزار جمع آوری داده ها، مصاحبه های نیمه ساختار یافته بوده و به منظور گردآوری اطلاعات، با به کارگیری روش نمونه گیری هدفمند با20 نفر از خبرگان شامل اساتید حسابداری دانشگاه ها مصاحبه انجام شد. تجزیه و تحلیل داده ها در سه مرحله کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی انجام گرفت. بر اساس آن، مدل کیفی پژوهش طراحی شد. نتایج پژوهش حاضر، نشان دهنده استخراج بالغ بر 107کد یا مفهوم اولیه از مصاحبه ها و نیز احصاء 20 مفهوم و 6 مقوله است که در قالب مدل پارادیمی شامل شرایط علی با خرده مقولات: ویژگیهای فردی، عواطف و سلامت روانی حسابرسان و عوامل دموگرافیکی، شرایط زمینه ای با خرده مقولات خانواده، عوامل قانونی، عوامل محیطی، فرهنگ و محیط سیاسی، مقوله محوری با خرده مقولات: استرس ناشی از کار، استقلال و بی طرفی، شرایط مداخله گر: عوامل سازمانی و محیط اقتصادی، راهکار/تعاملی با خرده مقولات: مهارتها، دانش حسابرس، احساس تعلق به حرفه و قدرت تصمیم گیری به نهادهای تصمیم گیر و ناظر و پیامد با خرده مقوله: قضاوتهای حرفه ای می باشد.

هدف این مطالعه این است که قضاوت حسابرسان باتجربه و حسابرسان کم تجربه در خصوص موضوعات پیچیده و ساختار نیافته حسابرسی مثل قضاوت در مورد موضوع تداوم فعالیت صاحبکار و اظهارنظر در حسابرسی بررسی شود. این مقاله نشان می دهد که در وظایف پیچیده حسابرسی، تجربه تاثیر غیرقابل انکاری بر قضاوت حسابرس دارد. افراد تحت مطالعه به دو گروه حسابرسان باتجربه و حسابرسان کم تجربه تقسیم می شوند و برای تعیین پیچیدگی موضوع، تعیین وظایف ساختار نیافته و تجربه مورد نیاز جهت قضاوت برای ارزیابی این وظایف، یک مطالعه جداگانه که با شرکت 46 شریک و مدیر حسابرسی انجام شده است، مبنا قرار گرفته است. نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان می دهد که بین قضاوت حسابرسان باتجربه و حسابرسان کم تجربه در مورد وظایف ساختارنیافته تفاوت معناداری وجود دارد و تجربه تاثیر بسیار زیادی بر دقت قضاوت حسابرسان دارد.

پاسبانی از مرزهای حرفه، وظیفه ای است که تنها توسط اعضای آن به دوش کشیده می شود. این وظیفه برای حسابرسان، که دارای وظایف حرفه ای با پیامدهای مالی و اقتصادی هستند، اهمیتی دوچندان دارد. در واقع وجود پیامدهای مالی و اقتصادی است که امنیت مرزهای حرفه حسابرسی را در برابر حقوقدانان و دادگاه های قانونی تهدید می کند. قانون گذاران بارها و بارها در طول تاریخ کشورهای پیشرو در حوزه حسابرسی (نظیر بریتانیا و آمریکا) به بهانه همین پیامدها، به حوزه استحفاظی حسابرسان نفوذ کرده و اصلی ترین عنصر تشکیل دهنده حرفه را هدف قرار داده اند: «قضاوت حرفه ای». گاهی رای برای قانونمند ساختن قضاوت حرفه ای حسابرسان (حسابداری مبتنی بر قواعد) صادر و گاهی بر اهمیت تاثیر شرایط ویژه بر قضاوت حرفه ای آنها (حسابداری مبتنی بر اصول) تاکید شده است. پژوهش حاضر با کمک «تبارشناسی» فوکو درصدد شناسایی سازوکارهای حفاظت از حرفه حسابرسی در برابر امواج قانون گذاری است. یافته های پژوهش، اهمیت رابطه دو سویه «قدرت-دانش» را گوشزد کرده و نشان می دهد که با توجه به دانش بنیان بودن حرفه حسابرسی و در نظر گرفتن تضاد همیشگی میان اعضای حرفه با افراد یا نهادهای خارجی، حسابرسان راهکارهای متفاوتی همانند تدوین رهنمودهای کلی و تاکید بر قضاوت های فردی (رویکرد مبتنی بر اصول) یا تدوین استانداردهای حسابداری متعدد، پیچیده، مبهم و ناکامل (رویکرد مبتنی بر قواعد) برای پاسخ به الزامات تحمیلی خارجی ارائه داده اند.